شیخ مصلح الدین بدیع الدین نوری

شیخ مصلح الدین بدیع الدین نوری (۵۲۵-۶۱۹ق) از علمای صوفی و شاعر و متفکر برجستۀ منطقۀ خجند است. در منابع تاریخی، روایت های گوناگونی راجع به شخصیت برجستۀ این شاعر عارف ذکر شده که در این مقاله به یکی از این روایات اشاره شده است. هرچند امروز این روایت را با اندک تغییرات در بسیاری از تذکره ها می توان مشاهده کرد، صحیح بودن آن برای هیچ کس معلوم نیست. اما در عمق این روایت حقیقتی انکارناپذیر محفوظ است و آن این است که مصلح الدین از فضل و کرم الهی در سن پایین بهره ور بوده است. درخصوص منسوب بودن شیخ مصلح الدین به تصوف و نیز شاعر بودن یا نبودن او نظرهای گوناگونی وجود دارد که در این مقاله به برخی از آن ها اشاره شده است. کتاب خجند نامۀ عارف خان یحیی زاد و مقالۀ «بازیافت پرقیمت» نوشتۀ استاد رحیم جلیل از مهم ترین منابعی هستند که ضمن اشاره به شخصیت عرفانی شیخ مصلح الدین، اشعاری را به او نسبت داده اند. استاد صدرالدین عینی نیز در کتاب خود، نمونه های ادبیات تاجیک، در شمار ۱۱۲ نفر بهترین شاعران و ادیبان تاجیک سدۀ ۱۰-۱۲م شیخ مصلح الدین را ذکر کرده و در آن از آثار این شاعر عارف یک رباعی آورده است. معلومات ذکرشده در این منابع حاکی از آن است شیخ مصلح الدین از شاعران متصوف منطقۀ خجند بوده و مقبره اش نیز تقریباً هشتصد سال پیش در یکی از قبرستان های بزرگ این شهر بنا شده است.